لوله و اتصالات در سیستم های لوله کشی
لوله و اتصالات و شیرآلات در ساختمان ها و منازل مسکونی همیشه یکی از مواردی هست که ممکن است به مرمو زمان خراب شود. همیشه پیشنهاد می شود که بهترین لوله و اتصالات در لوله کشی ها استفاده شود.
طور کلی لوله ها وظیفه انتقال یا نگهداری انواع سیالات، اعم از مایعات یا گازها با چگالی های مختلف را بر عهده دارند. لوله ها بر اساس کاربرد آنها می‌توانند از مواد مختلفی مثل فولاد، پلاستیک ، مس ، چدن،سیمان ، و غیره ساخته شوند که در ادامه به شرح مختصری از آنها خواهیم پرداخت.
لوله های فولادی
لوله هایی که از فولاد ساخته می شوند و در تاسیسات ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند عمدتا به سه گروه لوله های گالوانیزه ،لوله های سیاه و لوله های مانیسمان تقسیم می شوند .
تمامی لوله های فولادی درمقابل فشارهای بالا قابلیت تحمل زیادی دارند ، کارگذاری آن ها به سبب طویل بودن طول شاخه ها (۶ متر ) ساده است اما به دلیل آنکه پوشش خارجی ندارند به سرعت خورده می شوند.
لوله های گالوانیزه
لوله های گالوانیزه که یکی از مهمترین انواع لوله های فولادی می باشند دارای رنگ نقره ای بوده و عمدتا برای لوله کشی آب سرد و گرم مصرفی در ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند.
چنانچه لوله های گالوانیزه آب سرد و گرم مصرفی در بالای سقف کاذب یا هر فضای آزاد دیگری مانند داکت عبور لوله های ساختمان و به دور از رطوبت با یک لایه نوار پرایمر به دور لوله یا حتی رنگ پرایمر مشکی اجرا گردند ، دارای طول عمر بسیار زیادی خواهند بود.
طبیعتا برای جلوگیری از پوسیدگی لوله های گالوانیزه ای که در زیر کاشی و نازک کاری ساختمان ها ، درون کانال های کف ساختمان و … نصب و اجرا می شوند استفاده از رنگ پرایمر همراه با حتی دو لایه نوار پرایمر می تواند تضمین کننده طول عمر و دوام لوله های گالوانیزه در مقابل خوردگی باشد .
بدیهی است اجرای عایق مناسب پیرامون کلیه لوله های آب گرم مصرفی موجب کاهش چشمگیر تلفات حرارتی لوله آب گرم می گردد.
لوله های سیاه
لوله های فولادی سیاه که بطور سنتی عمدتا در لوله کشی آب سیستم های سرمایش و گرمایش ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند ،نیز چنانچه بدور از رطوبت و درون داکت ها و رایزرها همراه با دو لایه پوشش ضد زنگ اجرا گردند دارای طول عمر مناسبی خواهند بود .
لوله های سیاه مورد استفاده در سیستم های سرمایش و گرمایش پس از رنگ ضدزنگ و تست جهت جلوگیری از تلفات حرارتی باید توسط عایق های مناسب کاملا ایزوله گردند
لوله های مانیسمان
این لوله ها که از انواع لوله های فولادی بدون درز می باشند دارای بیشترین ضخامت و استحکام بدنه و بالاترین حد تحمل فشار و نیروهای فیزیکی بوده و عمدتا در لوله کشی های گاز منازل و آپارتمان ها مورد استفاده قرار می گیرند.
این لوله ها فقط با استفاده از اتصالات مانیسمان و بصورت جوشی مثلا جوش طرفین زانو به لوله مورد استفاده قرار می گیرند .
لوله‌های چدنی (داکتیل)
جنس این لوله‌ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ، شکل و طول لوله، نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستند و اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده میشوند.
لوله های چدنی عمدتاً در دو نوع سرتوپی( یکسرتوپی – دوسرتوپی ) و دو سر تخت تولید میشوند.
لوله‌های پلاستیکی
بطور کلی لوله‌های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب به کار برده میشوند عبارتند از:
- • لوله‌های پلاستیکی پی وی سی (PVC – مخفف پلی ونیل کلراید)
- • لوله‌های پلاستیکی (PE مخفف پلی اتیلن)
- • لوله‌های پلاستیک ABS (مخفف اکریلونیتریل، بوتادین و استیرن)
- • لوله‌های پلاستیک PP (مخفف پلی پروپلین)
- • لوله‌های پلاستیکی CPVC(مخفف کلرینیتد پلی و نیل کلراید)
- • لوله‌های پلاستیکی PB(مخفف پلی بوتیلن)
از لوله های PVC می توان به عنوان پرکاربردترین لوله های این دسته اشاره کرد. از جمله مزایای استفاده از لوله های پی وی سی می توان یه اتصال بسیار آسانتر و سریعتر لوله و اتصالات آن در مقایسه با سایر لوله‌ها، عدم نیاز به رنگ آمیزی، وزن سبک و قابلیت نصب در سقف های کاذب، قطر خارجی کمتر و مقاومت شیمیایی بالا اشاره کرد.
از معایب لوله های پی وی سی میتوان به حساسیت بسیار بالا در مقابل سرما، از دست دادن فرم و استحکام در مقابل گرما و تحمل کم در مقابل ضربه های خارجی اشاره کرد.
نکته: لوله های فاضلاب PVC از نوع خشک، در دو نوع فشار ضعیف به رنگ خاکستری متمایل به آبی و نوع فشار قوی به رنگ خاکستری روشن تولید می شوند .
کاربرد لوله های PVC فشار ضعیف درلوله کشی تهویه آب باران و اتصال برای آب باران بالکنها و لوله های اتصالی سرویس های بهداشتی می باشد.
اما کاربرد لوله های PVC فشار قوی درسیستمهای فاضلاب ساختمان به عنوان لوله های عمودی و جمع آوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب است.
طبق مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان ، استفاده از لوله و فیتینگ پلی اتیلن در لوله کشی فاضلاب بهداشتی داخل ساختمان حداکثر تاقطر لوله ۵ سانتیمتر (“۲ )مجاز است.
بعبارت دیگر استفاده از این لوله ها در قطر “۳ و “۴ یا بیشتر خصوصا بعنوان رایزر فاضلاب ساختمانها اکیدا ممنوع است .
لوله های چند لایه
لوله های پنج لایه تلفیقی هوشمندانه از فلز و پلیمر می باشند. یک لوله آلومینیومی با جوش طولی اولتراسونیک، بدنه اصلی سوپر پایپ را تشکیل می دهد.
این لایه فلزی مقاومت در برابر فشار ،حرارت و نفوذ اکسیژن را تامین می کند. دو لایه پلیمر PEOC و دو لایه چسب مخصوص تشکیل دهنده اجزای دیگر این لوله ها میباشد که در شرایط سخت کاری و در فشار و دمای بالا حتی با ضریب اطمینان ۲٫۵ برابر عمر این لوله ها را به بیش از صد سال رسانیده است.
لوله و اتصالات فولادی که به آنها لوله های آهنی نیز گفته می شود.
موارد مصرف:
- انتقال آب
- گازکشی
- تاسیسات حرارت مرکزی و متورخانه
- خطوط آتشنشانی
انواع آن :
- لوله و اتصالات گالوانیزه
- لوله و اتصالات جوشی سیاه درزدار
- لوله و اتصالات بدون درز مانیسمان
طول لوله های فولادی معمولا بین ۶ الی ۱۲ متر می باشد.
روش گالوانیزه کردن لوله ها به دو قسم است : گالوانیزه سرد و گالوانیزه سرد.
لوله های گالوانیزه به دو دسته تقسیم می شوند :
- لوله و اتصالات گالوانیزه آهنی
- لوله و اتصالات گالوانیزه فولادی
تفاوت این دو در این است که لوله گالوانیزه آهنی براقتر و سبک تر از لوله گالوانیزه فولادی می باشد و از آنها می توان در تخلیه فاضلاب بهداشتی استفاده کرد. این لوله ها دارای مقاومت کمی در مقابل اسید و باز می باشند.
معمولا لوله های گالوانیزه به صورت سردنده شده تهیه می شوند و قابل جوش دادن نمی باشند و از طریق اتصالات گالوانیزه به یکدیگر یا شیر یا بقیه قطعات وصل می شوند.
لوله گالوانیزه در چه جاهایی استفاده می شود؟
از لوله های گالوانیزه تنها می توان در لوله کشی روکار استفاده کرد و از سایز ۱/۲ اینچ تا ۸ اینچ با ضخامت و وزن های مختلف در دسترس است.
لوله های سیاه درز دار از ورق نورد شده (غلطکی) تولید می شود که در هنگام تولید درز جوش داده می شود و به دو دسته سنگین و فوق سنگین تقسیم می شوند.
نوع دیگر لوله گالوانیزه
نوع دیگر این لوله ها از طریق روش اسپیرال کردن (مارپیچ) با چرخاندن ورق فلزی به شکل حلقوی و جوش دادن لبه ها به یکدیگر تولید می شوند. این روش باعث کاهش وزن لوله شده و معمولا در سایزهای بالای ۱۱۰ اینچ از این روش استفاده می شود.
لوله های مانیسان بدون درز
لوله های مانیسمان بدون درز از شمش گداخته بصورت یک پارچه به روش سبه زنی (فلز گداخته شده به دور یک میله مفتولی توپر نزدیک به مذاب ریخته می شود که نقطه ذوب میله توپر از فلز گداخته شده بالاتر است). پس از سرد شدن فلز اضافات لوله ماشین کاری می شود.
لوله های مانیسمان در اسکجولهای (رده) مختلف از اسکجول ۲۰ الی ۱۶۰ قابل تهیه می باشد.
از لوله های بدون درز می توان در لوله کشی توکار تحت فشار استفاده کرد.
برخی از کارخانه های تولید کننده داخلی عبارتند از: کارخانه نورد اهواز ، سپاهان اصفهان ، کارخانه لوله گالوانیزه سمنان ، کارخانه لوله گالوانیزه ساوه ، سپنتا و غیره.
اتصالات فلزی :
بدون استفاده از اتصالات فلزی اتصال لوله ها به یکدیگر و شیرآلات امکان پذیر نمی باشد.
از اتصالات فلزی برای وصل کردن ، تغییر سایز ، انشعاب گرفتن و از بین بردن مشکلات در طی مسیر خطوط لوله کشی و غلبه بر محدودیت ها استفاده می شود.
انتخاب اتصالات فلزی می بایست متناسب لوله ها باشد. اتصالات فلزی در انواع اتصالات گالوانیزه ، اتصالات جوشی درزدار ، اتصالات فولادی بدون درز ، اتصالات چدنی و مسی و اتصالات استیل در بازار موجود می باشد.
اتصالات گالوانیزه دارای رزوه بوده و قابل جوش نمی باشد. اتصالات جوشی درزدار و اتصالات مانیسمان بدون درز با ضخامت های متناسب لوله های سیاه مورد استفاده قرار می گیرد.
طریقه اتصال لوله های چدنی
اتصال لوله های چدنی توپی دار با استفاده از کنف و سرب انجام می گیرد و اتصال لوله های چدنی دو سر تخت به کمک واشر لاستیکی و بست مخصوص انجام می شود .
روش اتصال لوله های چدنی توپ دار :
ابتدا بایستی بدنه لوله واتصالات از نظر سالم بودن تست شود و نحوه آزمایش از طریق زدن ضربات آرام چکش امکان پذیر است . چنانچه لوله شکسته باشد یا حتی دارای ترک مویی حزیی باشد صدای ضربات به صورت بم که اصطلاحاً صدای «مرده چدن» نام دارد شنیده می شود .
پس از اینکه لوله ها در یک امتداد به صورت هم محور در داخل یکدیگر قرار داده شدند کنف مخصوص بایستی با استفاده از قلم و چکش در طوقه مطابق شکل متراکم شود .
روشهای بافته شدن کنف
لازم به ذکر است کنف مورد استفاده به دو روش دو رشته ای و سه رشته ای بافته می شود و کنف بافته شده بایستی متناسب با قطر لوله های اتصالی بوده و فضای بین نر و مادگی را تا عمق ۵/۲ سانتی متری لبه مادگی پر نماید.
سرب مذاب که قبلاً توسط چراغ کوره ای یا کوزه ذوب تهیه شده با ملاقه داخل طوقه ریخته می شود . چنانچه محل پیوند به صورت کاملاً عمودی و سرتوپی رو به بالا باشد نیازی به کمربند سرب ریزی نیست.
در چه مواقعی استفاده از کمربند سربی نیاز هست؟
اما اگر محل پیوند افقی یا مایل یا سرتوپی رو به پایین باشد استفاده از کمربند سرب ریزی ضروری است و باید با استفاده از کمربندهای نخ سوز یا لاستیکی یا فلزی یا گل رس با ایجاد مسیر سرب ریزی عمل سرب ریزی را انجام داد .
بعد از تمام مراحل فوق وقتی سرب سرد شد آن را باید با استفاده از قلم سرب کوبی و چکش به طور آهسته کوبید تا مواد لازم حتی الامکان به داخل اتصال برود .
روش اتصال لوله های چدنی سر تخت :
ابتدا باید واشر لاستیکی را از طوقه فولادی خارج کرده و سالم بودن آن را بررسی نمود . واشر لاستیکی را در انتهای قطعه اول لوله مورد اتصال قرار داده به طوریکه رگه برجسته میانی واشر به لبه انتهایی لوله مماس باشد .
قسمت آزاد واشر لاستیکی را به پایین برگردانده تا رگه برجسته میانی روی لبه انتهایی لوله قرار گیرد .
قطعه دوم مورد اتصال را وارد واشر لاستیکی نموده به طوری که لبه آن روی رگه برجسته میانی قرار گیرد . سپس باید قسمت برگردانیده شده واشر را به حالت اول خود درآورد .
بست نگهدارنده فولادی را باز رده جهت سهولت بسته شدن سطح داخلی آن را کمی چرب نموده و طوقه را در محل خود و بر روی واشر لاستیکی قرار داده و پیچها را در محل خود باید بتدریج سفت نمود .
لوله های پلاستیکی :
لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از :
- لوله های پلاستیکی پی وی سی (PVC – مخفف پلی و نیل کلراید)
- لوله های پلاستیکی (PE مخفف پلی اتیلن)
- لوله های پلاستیک ABS (مخفف اکریلونیتریل ، بوتادین و استیرن)
- لوله های پلاستیک PP (مخفف پلی پروپلین)
- لوله های پلاستیکی CPVC (مخفف کلرینیتد پلی و نیل کلراید)
- لوله های پلاستیکی PB (مخفف پلی بوتیلن)
نکته : در شبکه فاضلاب از لوله های پی وی سی و پلی اتیلن بیشترین استفاده به عمل می آید .
مزایای لوله های PVC
- اتصال لوله و قطعات آن بسیار آسانتر و سریعتر از سایر لوله ها انجام می شود .
- دارای وزن سبک هستند و براحتی در بین سقف کاذب و مکانهایی که دسترسی بدان مشکل است نصب می شود.
- در مقایسه با لوله های دیگر قطر خارجی کمتری داشته و به راحتی در داخل دیوار جاسازی و اجرا می شود .
- در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند .
معایب لوله های PVC
- لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده می باشند .
- لوله های پی وی سی در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند .
- به علت قدرت مقاومت کم جداره این نوع لوله ها بایستی از فنر لوله بازکنی برای گرفتگی مجرای لوله ها استفاده نمود .
- در برابر نیروهای خارجی دارای مقاومت کمتری هستند .
در این مقاله درباره انواع لوله و اتصالات صحبت کردیم. اگر به خدمات و نصب نواع لوله و اتصالات و شیرآلات در ساختمان ها و منازل نیاز داشتید می توانید از مجموعه تاسیسات سرویس کمک بگیرید.
مجموعه تاسیسات سرویس انواع خدمات لوله کشی آب و فاضلاب و لوله کشی گاز را انجام می دهد.
